Wat is onverwerkt trauma? Wat is de invloed op lichaam en brein? En hoe ga je ermee aan de slag?

Onverwerkte trauma’s kunnen diepe sporen nalaten, niet alleen emotioneel, maar ook fysiek en mentaal. Veel mensen die met onverwerkt trauma leven, beseffen niet hoe diep de gevolgen ervan kunnen zijn, omdat de effecten vaak onzichtbaar zijn of zich op subtiele manieren manifesteren. In dit blog leg ik uit wat onverwerkt trauma is, wat de symptomen zijn, hoe het invloed heeft op het brein en het lichaam, en hoe je kunt beginnen met de verwerking ervan. Ik illustreer dit met alledaagse voorbeelden en verwijs naar wetenschappelijke inzichten over trauma.

Wat is een onverwerkt trauma?

Trauma

Een trauma ontstaat wanneer iemand wordt blootgesteld aan een overweldigende gebeurtenis die te intens is om op dat moment goed te kunnen verwerken. Dit kan een eenmalige schokkende ervaring zijn:

  • een ongeluk of een natuurramp,
  • overlijden van een dierbare of het verlies van een langdurige relatie,
  • getuige zijn van een misdrijf,…
Onverwerkt trauma

Maar ook langdurige stressvolle omstandigheden kunnen een traumatische impact hebben:

  • emotionele of fysieke mishandeling,
  • relatieproblemen of huiselijk geweld,
  • gebrek aan liefde en aandacht in de jeugd,
  • chronische ziektes of medische complicaties,
  • gepest worden…

Fight – Flight – Freeze

Trauma is in essentie een overweldigende ervaring die het vermogen van het brein en het lichaam om ermee om te gaan, overstijgt. Tijdens de gebeurtenis probeert het zenuwstelsel zichzelf te beschermen door in een overlevingsmodus te schieten. Dit is gekend als de “fight-flight-freeze reactie“. Het brein detecteert onmiddellijk gevaar en stuurt signalen naar het lichaam om zich voor te bereiden op actie. Stresshormonen zoals adrenaline en cortisol worden vrijgegeven om ervoor te zorgen dat we klaar zijn om te vechten (fight) of te vluchten (flight). Als die reacties geen uitweg vinden (bijvoorbeeld omdat de gebeurtenis te overweldigend is of je machteloos bent), kan het lichaam in een ‘freeze’-reactie terechtkomen.

Vaak uit een onverwerkte trauma zich doorheen de jaren in allerlei klachten, vaak zonder dat mensen zich bewust zijn van de oorsprong van hun klachten.

In de dagen of weken na de traumatische gebeurtenis probeert het brein de ervaring te verwerken en op te slaan. Meestal gebeurt dit door de herinnering in de juiste context te plaatsen: een gevaarlijke situatie is nu voorbij, en je bent weer veilig. Wanneer dit niet lukt, bijvoorbeeld omdat de ervaring te overweldigend is geweest, blijft het trauma in een “actieve” staat. Dit betekent dat de herinneringen, gevoelens en fysieke reacties op het trauma niet volledig verwerkt zijn. Het trauma blijft als het ware vastzitten in je zenuwstelsel en kan later, soms jaren na de gebeurtenis, weer getriggerd worden. Vaak uit dit onverwerkte trauma zich doorheen de jaren in allerlei klachten, vaak zonder dat mensen zich bewust zijn van de oorsprong van hun klachten.

De invloed van trauma op het brein

Dit verklaart waarom veel mensen met onverwerkt trauma moeite hebben om zich veilig en ontspannen te voelen, zelfs in een rustige omgeving.

Wanneer we een traumatische gebeurtenis meemaken, wordt ons zenuwstelsel overspoeld door stresshormonen zoals adrenaline en cortisol. Het brein, specifiek de amygdala (het “alarmcentrum”), speelt hierbij een centrale rol. De amygdala is verantwoordelijk voor het detecteren van gevaar en het activeren van ons stresssysteem. Tegelijkertijd vermindert de activiteit in de prefrontale cortex. Dit is het deel van het brein dat verantwoordelijk is voor rationeel denken en besluitvorming. Dit betekent dat we minder goed kunnen nadenken of plannen wanneer we in een traumatische situatie verkeren.

Bij onverwerkt trauma blijft de amygdala overactief. Dit betekent dat het brein zelfs bij niet-bedreigende situaties constant op scherp staat. Kleine triggers, zoals een geur of een geluid, kunnen een herinnering aan het trauma oproepen. De meeste mensen zijn zich daar niet bewust van. Dit verklaart waarom veel mensen met onverwerkt trauma moeite hebben om zich veilig en ontspannen te voelen, zelfs in een rustige omgeving.

Een ander belangrijk aspect is de hippocampus, het deel van het brein dat betrokken is bij het opslaan van herinneringen. Bij mensen met trauma kan de hippocampus kleiner worden. Dit zou kunnen verklaren waarom herinneringen aan het trauma vaak fragmentarisch of vervormd zijn. Hierdoor kunnen mensen moeite hebben om bepaalde aspecten van het trauma onder woorden te brengen. Of ze zullen herinneringen aan het trauma vermijden.

Fysieke gevolgen van onverwerkt trauma

  • Mensen met onverwerkt trauma ontwikkelen vaak chronische pijnklachten, zoals rugpijn, nekpijn of hoofdpijn, zonder dat er een duidelijke medische oorzaak is. De aanhoudende stress en spanning die door trauma wordt veroorzaakt, kan leiden tot verkramping van spieren. Wat zijn beurt op lange termijn pijnklachten veroorzaakt.
  • Slapeloosheid, nachtmerries en vaak wakker worden zijn veelvoorkomende problemen. Trauma kan het zenuwstelsel in een staat van hyperalertheid houden, waardoor ontspannen en in slaap vallen moeilijk wordt. Mensen met onverwerkt trauma ervaren vaak nachtmerries die gerelateerd zijn aan de traumatische ervaring, wat hun rust verstoort.
  • Trauma kan leiden tot chronische hyperventilatie of ademhalingsproblemen zoals kortademigheid. Mensen kunnen zich vaak benauwd voelen of last krijgen van paniekaanvallen waarbij ze het gevoel hebben dat ze niet genoeg lucht krijgen.
  • Aanhoudende stress zorgt ervoor dat het lichaam constant op “vechten of vluchten” is ingesteld. Dit kan leiden tot een verhoogde hartslag, onregelmatige hartkloppingen, en op lange termijn een verhoogd risico op hartaandoeningen en een hoge bloeddruk.
  • Chronische stress ondermijnt het immuunsysteem, waardoor mensen vatbaarder worden voor infecties en ziektes. Onverwerkt trauma kan ervoor zorgen dat het lichaam voortdurend stresshormonen zoals cortisol aanmaakt, wat op de lange termijn het afweersysteem verzwakt.
  • Mensen met onverwerkt trauma kunnen last krijgen van maag-darmklachten zoals prikkelbare darm syndroom (PDS), maagzweren of een opgeblazen gevoel. Dit komt doordat het spijsverteringssysteem gevoelig is voor de effecten van stresshormonen en trauma.
  • De voortdurende afgifte van stresshormonen kan leiden tot een verstoring van de hormoonbalans, wat kan leiden tot problemen zoals gewichtstoename, vermoeidheid, onregelmatige menstruatie bij vrouwen, en libidoverlies.
  • Langdurige stress en de energie die het lichaam verbruikt om het trauma te onderdrukken, kunnen leiden tot constante vermoeidheid of uitputting, zelfs als iemand voldoende slaap krijgt.
  • Sommige mensen met trauma ontwikkelen eetstoornissen of verstoorde eetpatronen. Dit kan variëren van binge-eating (overeten) om emoties te onderdrukken, tot voedsel vermijden of extreem diëten als vorm van controle over het lichaam.

Emotionele en psychologische gevolgen

  • Mensen met onverwerkt trauma kunnen last hebben van constante angstgevoelens. Ze kunnen zich vaak onveilig voelen, ook in situaties waarin er geen direct gevaar is. Dit kan zich uiten in paniekaanvallen, waarbij ze plotseling intense angst ervaren zonder duidelijke oorzaak.
  • Onverwerkt trauma kan leiden tot gevoelens van hopeloosheid, waardeloosheid en diepe verdriet, wat kan uitmonden in een depressie. Deze mensen hebben vaak moeite om vreugde te vinden in het dagelijks leven en voelen zich afgesneden van anderen.
  • Mensen met trauma kunnen onverwacht teruggeworpen worden in de traumatische ervaring door zogenaamde “triggers” (bijvoorbeeld geluiden, geuren of beelden die hen aan de gebeurtenis doen denken). Deze flashbacks kunnen zo levensecht zijn dat het voelt alsof de gebeurtenis opnieuw plaatsvindt.
  • Sommigen kunnen hun emoties volledig onderdrukken of afsnijden als een verdedigingsmechanisme. Ze voelen zich “afgesloten” van hun eigen emoties of van de wereld om hen heen. Dit kan leiden tot vervreemding van zichzelf en hun omgeving.
  • Onverwerkt trauma, vooral door misbruik of verraad, kan ervoor zorgen dat iemand moeite heeft met het aangaan van intieme relaties of het vertrouwen van anderen. Ze kunnen zich voortdurend beschermd of op hun hoede voelen, zelfs tegenover geliefden.
  • Mensen met onverwerkt trauma kunnen moeite hebben om hun emoties te reguleren. Ze ervaren vaak intense uitbarstingen van woede, angst of verdriet, zonder dat ze begrijpen waarom deze emoties zo sterk naar boven komen.
  • Om de pijnlijke herinneringen aan het trauma te vermijden, kunnen mensen bepaalde situaties, mensen of plaatsen vermijden die hen aan de gebeurtenis doen denken. Dit kan leiden tot sociale isolatie, moeite om dagelijkse taken te volbrengen, of het vermijden van activiteiten die vroeger plezier brachten.
  • Veel mensen die trauma hebben meegemaakt, worstelen met intense gevoelens van schuld of schaamte. Ze kunnen zichzelf de schuld geven van wat er is gebeurd, zelfs als de situatie buiten hun controle lag, zoals bij misbruik of geweld.
  • In situaties van natuurrampen, oorlog, of ongelukken, kunnen mensen die hebben overleefd worstelen met overlevingsschuld, waarbij ze zich schuldig voelen dat zij het hebben overleefd terwijl anderen het niet hebben gered.
  • Om de intense emoties en herbelevingen van trauma te onderdrukken, kunnen sommige mensen hun toevlucht nemen tot middelenmisbruik, zoals alcohol, drugs of andere verslavingen. Deze middelen bieden tijdelijke verlichting, maar versterken op de lange termijn vaak de klachten.

Effecten op het gedrag

  • Mensen met trauma zijn vaak overmatig alert en gespannen. Ze zijn voortdurend op hun hoede voor mogelijke gevaren, zelfs in veilige situaties. Dit kan leiden tot problemen met ontspannen en genieten van het moment.
  • Sommige mensen gaan risicovoller gedrag vertonen, zoals gevaarlijk rijgedrag, roekeloze beslissingen, of het aangaan van destructieve relaties. Dit gedrag kan een manier zijn om controle te voelen of de pijn van het trauma te vermijden.
  • Door de effecten van trauma op het brein, met name de prefrontale cortex, kunnen mensen moeite hebben met het nemen van beslissingen of het plannen van dagelijkse activiteiten. Ze kunnen zich verlamd voelen door de angst om de verkeerde keuze te maken.
  • In ernstige gevallen kunnen mensen met onverwerkt trauma zichzelf opzettelijk verwonden (bijvoorbeeld door te snijden of te branden) als een manier om met overweldigende emoties om te gaan. Dit gedrag kan voortkomen uit een gevoel van controleverlies of intense innerlijke pijn.

Hoe kan je een onverwerkt trauma verwerken?

Het is belangrijk om te begrijpen dat de gevolgen van onverwerkt trauma niet iets zijn waar je “zomaar” vanaf komt. Het vereist moed en tijd om oude wonden te helen. Er zijn verschillende manieren om aan de slag te gaan. Het is belangrijk dat jij de manier kiest die voor jou het best aanvoelt.

Het combineren van psychotherapie met lichaamsgerichte therapie biedt een krachtig genezingsproces. Trauma heeft niet alleen invloed op de geest, maar ook op het lichaam, en door beide benaderingen te combineren, kun je trauma op een holistische manier verwerken. Waar psychotherapie helpt om de emotionele en mentale kant van het trauma te begrijpen, helpt lichaamsgerichte therapie om de fysieke spanningen en effecten van trauma los te laten. Samen helpen ze je om trauma’s diepgaand te verwerken en weer in balans te komen.

Praktijk Vibes

Psychotherapie is een belangrijke behandeling voor mensen met onverwerkt trauma. Het biedt een veilige en gestructureerde omgeving waarin trauma’s kunnen worden besproken en verwerkt. Er zijn verschillende vormen van psychotherapie die specifiek gericht zijn op trauma, elk met hun eigen methoden en voordelen.

1. Cognitieve Gedragstherapie (CGT)

CGT is een van de meest gebruikte vormen van therapie bij trauma. Het richt zich op de verbanden tussen gedachten, emoties en gedrag. Bij trauma kunnen negatieve gedachten, zoals schuldgevoelens of een laag zelfbeeld, de symptomen verergeren. CGT helpt mensen om deze ongezonde gedachtenpatronen te herkennen en te vervangen door realistischere, positievere overtuigingen.

  • Hoe helpt het? Door middel van CGT leer je je trauma-gerelateerde gedachten en gevoelens op een nieuwe manier te bekijken. Een therapeut kan je helpen om patronen van vermijden of negatieve zelfbeoordelingen te doorbreken en je zelfvertrouwen te vergroten. Deze benadering is vooral nuttig bij mensen die last hebben van posttraumatische stressstoornis (PTSS) of paniekaanvallen als gevolg van trauma.
2. Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR)

EMDR is een gespecialiseerde behandeling die bijzonder effectief is gebleken bij trauma. Het combineert gespreksvoering met oogbewegingen of andere bilaterale stimulaties, wat helpt om vastzittende traumatische herinneringen opnieuw te verwerken. Trauma’s worden vaak opgeslagen in het brein op een manier die moeilijk toegankelijk is. EMDR helpt om deze herinneringen opnieuw te activeren en te verwerken, zodat de emotionele lading ervan vermindert.

  • Hoe helpt het? Tijdens een EMDR-sessie vraagt de therapeut je om je traumatische herinnering voor de geest te halen terwijl je je ogen snel heen en weer beweegt of andere ritmische bewegingen maakt (zoals tikken of geluiden). Dit proces helpt om de traumatische ervaring te “hercoderen” in het brein, waardoor de herinnering minder overweldigend wordt. Veel mensen ervaren na enkele sessies al een significante vermindering van hun traumagerelateerde klachten.
3. Narratieve therapie

Bij narratieve therapie ligt de focus op het vertellen van je levensverhaal en het herstructureren van je ervaringen. Trauma kan een verstorend verhaal vormen in iemands leven, waarbij mensen vaak het gevoel hebben dat hun leven wordt gedomineerd door de traumatische gebeurtenis. Narratieve therapie helpt je om je eigen verhaal opnieuw vorm te geven en je identiteit los te koppelen van het trauma.

  • Hoe helpt het? Je werkt samen met de therapeut om een nieuw perspectief te ontwikkelen op je ervaringen, wat je helpt om veerkrachtiger te worden. Door het verhaal dat je jezelf vertelt over je trauma te veranderen, kan je gevoelens van hopeloosheid verminderen en je kracht en autonomie herstellen.
4. Traumagerichte cognitieve therapie (TF-CBT)

TF-CBT is een specifieke vorm van cognitieve therapie die gericht is op jongeren en volwassenen met trauma. Deze therapie combineert elementen van CGT met trauma-specifieke technieken, zoals het geleidelijk blootstellen aan traumatische herinneringen in een veilige omgeving.

  • Hoe helpt het? De therapeut helpt je om stap voor stap de traumatische gebeurtenis te herbeleven en erover te praten, zodat de intense emotionele reacties die ermee verbonden zijn verminderen. Dit helpt om het trauma te integreren in het geheugen op een manier die minder verstoord of overweldigend is.
Yoga

Terwijl psychotherapie zich richt op de geest en emoties, focust lichaamsgerichte therapie op hoe trauma’s in het lichaam worden opgeslagen. Trauma kan diepe fysieke sporen achterlaten, zoals spierspanning, chronische pijn en een ontregeld zenuwstelsel. Lichaamsgerichte therapieën werken rechtstreeks met deze lichamelijke aspecten van trauma om zowel lichamelijke als emotionele genezing te bevorderen.

1. Somatic Experiencing (SE)

Somatic Experiencing is een lichaamsgerichte therapie ontwikkeld door Peter Levine. Deze therapie erkent dat trauma niet alleen in de geest, maar ook in het lichaam wordt opgeslagen. SE helpt om het autonome zenuwstelsel te reguleren door lichamelijke sensaties die met trauma gepaard gaan, te onderzoeken en te ontladen.

  • Hoe helpt het? SE werkt door subtiele gewaarwordingen in het lichaam te onderzoeken, zonder dat je meteen de traumatische herinnering opnieuw hoeft te beleven. De therapeut helpt je om de spanningen en bevroren energie in je lichaam (die door het trauma zijn vastgehouden) op een veilige en geleidelijke manier los te laten. Dit proces kan helpen om fysieke klachten zoals pijn, chronische spanning of vermoeidheid te verminderen.
2. Trauma Sensitieve Yoga (TSY)

Trauma-sensitieve yoga is een aangepaste vorm van yoga die speciaal is ontworpen om mensen met trauma te helpen hun lichaam weer te ervaren en te helen. Het biedt een veilige manier om opnieuw verbinding te maken met je lichaam zonder de intense emoties die vaak met traumatische ervaringen gepaard gaan.

  • Hoe helpt het? TSY helpt om de fysieke en emotionele ontregeling die met trauma gepaard gaat, aan te pakken door middel van zachte bewegingen, ademhalingsoefeningen en mindfulness. Dit bevordert lichaamsbewustzijn en helpt om spanningen in het lichaam te verminderen, wat op zijn beurt het zenuwstelsel kalmeert. Yoga helpt ook om een gevoel van controle en veiligheid in het lichaam te herstellen, wat essentieel is voor mensen die zich door trauma vervreemd voelen van hun eigen lichaam.
3. Hakomi

Hakomi is een lichaamsgerichte psychotherapie die zich richt op mindfulness en lichaamsbewustzijn. Tijdens sessies wordt het lichaam als een toegangspoort gebruikt om onderliggende emoties en overtuigingen die door trauma zijn gevormd, te onderzoeken. Hakomi helpt je om je innerlijke ervaringen te onderzoeken zonder oordeel, en moedigt je aan om de signalen van je lichaam te volgen.

  • Hoe helpt het? Door mindfulness te gebruiken, helpt Hakomi je om je bewuster te worden van de lichamelijke spanningen en emoties die door trauma worden veroorzaakt. De therapeut helpt je om deze spanning los te laten, zodat je lichaam de vastzittende energie kan vrijgeven. Dit leidt tot een diepere ontspanning en een beter begrip van de fysieke en emotionele effecten van trauma.
4. Biodynamische craniosacrale therapie

Deze therapie richt zich op het centrale zenuwstelsel en helpt het lichaam te herstellen van trauma door te werken met subtiele bewegingen in de schedel, ruggengraat en heiligbeen. Craniosacrale therapie helpt om het zenuwstelsel te kalmeren en trauma-gerelateerde spanningen los te laten.

  • Hoe helpt het? Door heel subtiel te werken met de craniosacrale ritmes in het lichaam, helpt deze therapie het zenuwstelsel te kalmeren en vastgezette spanningen in het lichaam los te laten. Het is een zachte, maar diepgaande benadering die kan helpen bij het herstellen van trauma-gerelateerde disfuncties in het lichaam.

Misschien zijn groepstrajecten of onlinetrajecten meer jouw ding? De steun van anderen die vergelijkbare ervaringen hebben meegemaakt, kan zeer helend zijn. Het delen van je verhaal en het leren van de ervaringen van anderen zorgt voor erkenning en ondersteuning.

Het bureau Breinfijn ontwikkelde 2 programma’s die de onderliggende oorzaken van angst en stress gaan aanpakken. Ze begeleiden je naar meer emotionele en mentale vrijheid.

1. Breinfijn-programma: Angst en Paniek

Trauma kan vaak leiden tot intense gevoelens van angst en paniekaanvallen, waarbij het zenuwstelsel voortdurend in een staat van paraatheid verkeert. Herinneringen aan het trauma kunnen door kleine triggers plotseling weer opduiken, wat kan leiden tot gevoelens van machteloosheid en angst voor toekomstige situaties. Dit programma is ontwikkeld om je te helpen begrijpen hoe angst en paniek ontstaan en hoe je deze kunt loslaten.

Trauma, angst en paniek
  • Wat kun je verwachten? Het Breinfijn-programma leert je stap voor stap hoe je je angstreacties kunt doorbreken en je zenuwstelsel kunt kalmeren. Dit gebeurt door middel van wetenschappelijk onderbouwde technieken die zich richten op het herprogrammeren van de hersenen. Je leert hoe je je brein kunt trainen om anders te reageren op triggers en hoe je je lichaam weer in een staat van rust kunt brengen. Dit programma kan vooral nuttig zijn als je merkt dat je vaak last hebt van onverklaarbare angstgevoelens, paniekaanvallen of herbelevingen van een traumatische gebeurtenis.
2. No Stress-programma: Stressklachten

Zoals eerder besproken, kan onverwerkt trauma leiden tot chronische stress, wat een scala aan fysieke en emotionele klachten met zich mee kan brengen, zoals vermoeidheid, spierspanning, en slaapproblemen. Het No Stress-programma is gericht op het herstellen van de balans in je lichaam en geest door de voortdurende stresssignalen te verminderen.

Stress
  • Wat kun je verwachten? Dit programma biedt een holistische aanpak om je stressklachten aan te pakken. Het leert je hoe je de impact van trauma op je lichaam kunt verminderen door middel van ontspanningstechnieken, ademhalingsoefeningen en cognitieve strategieën om je stresshormonen te verlagen. De tools die je leert toepassen, helpen je niet alleen om de dagelijkse stress aan te pakken, maar ook om de diepere oorzaken van die stress, zoals onverwerkte trauma’s, te begrijpen en los te laten.
Waarom zou je deelnemen aan deze programma’s?

Beide programma’s zijn ontworpen met aandacht voor de complexe aard van trauma en bieden handvatten om het trauma niet alleen te begrijpen, maar ook te verwerken. Wanneer je begint met een programma, ontvang je ondersteuning die je helpt om de controle terug te krijgen over je leven en je welzijn.

  • Toegankelijkheid en Flexibiliteit: Je kunt de programma’s in je eigen tempo volgen, wat bijzonder handig is als je het moeilijk vindt om directe hulp te zoeken of als je een druk schema hebt.
  • Wetenschappelijke benadering: De programma’s zijn gebaseerd op bewezen psychologische methoden die effectief zijn gebleken in het verminderen van trauma-gerelateerde klachten.
  • Langdurige impact: Door deel te nemen aan een van deze programma’s, leer je niet alleen om beter om te gaan met stress, angst en paniek, maar ook hoe je je leven opnieuw kunt opbouwen vanuit een positie van innerlijke kracht en rust.
Schrijf je vandaag nog in

Als je merkt dat onverwerkt trauma je dagelijks leven beïnvloedt, zijn deze programma’s een krachtige stap in de richting van herstel. Wacht niet langer om je leven terug te krijgen. Klik op de links hieronder voor meer informatie en om je in te schrijven voor het programma dat het beste bij je past:

Door deze programma’s te volgen, krijg je de tools en inzichten die je nodig hebt om je trauma te verwerken en een lichter, gezonder leven te leiden.

Conclusie

Onverwerkt trauma kan een diepgaande invloed hebben op je dagelijks leven, zowel mentaal als fysiek. Het is van groot belang om te erkennen dat deze symptomen niet altijd direct na het trauma ontstaan en zich soms jaren later pas openbaren. Gelukkig is het mogelijk om deze gevolgen te verzachten en te herstellen met de juiste ondersteuning en behandeling. Of je nu kiest voor therapie, lichaamsgerichte behandelingen of de programma’s van Breinfijn, de weg naar herstel begint met erkenning en de wil om je trauma aan te pakken.

Neem gerust contact op via deze link als je vragen hebt over de breinfijnprogramma’s of een afspraak wenst in te plannen voor een individueel gesprek.

“Dit bericht bevat affiliate links. Dit betekent dat ik een commissie ontvang als je via deze links een aankoop doet, zonder extra kosten voor jou.”

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *